جاهای دیدنی اطراف قوچان - خراسان رضوی

شهرستان قوچان در 148کیلومتری جاده مشهد_قوچان و در فاصله­ 10کیلومتری شهر کهنه قرار گرفته است. این شهر در کتب تاریخی با نام «خبوشان» یا «خوجان» شناخته می‌شود. همچنین برخی از تاریخ‌نویسان این شهر را با شهر باستانی «ارسکه» یا «اشک» یکی دانسته‌­اند. قوچان جزو معدود شهرهای استان خراسان رضوی است که با وجودداشتن مکان‌های توریستی فراوان توجه کم­تری به آن شده است.

تپه چیلغانی، تپه‌ زوباران، تپه‌ فتح ­آباد، دره‌ شمخال، موزه­ مردم­‌شناسی، آرامگاه بابا حسندر روستای خسرویه، آب­گرم شهر کهنه، امام­زاده اسماعیل بن موسی بن جعفر در آبادی توده، قلعه­ تپه­ در 15کیلومتری شهر قوچان، مدرسه‌­ عوضیه، روستای گوگان و زادگاه جعفرقلی زنگلی ملک الشعرای کرمانج ازجمله جاذبه‌های دیدنی قوچان هستند که در ادامه راهنمای سفر قوچان به تمامی آن‌ها می‌پردازیم؛ پس همراه ما باشید.

جغرافیای قوچان

قوچان کجاست؟ قوچان یکی از شهرستان‌های مهم خراسان رضوی است که با وجودداشتن جاذبه های دیدنی فراوان، توجه کم­تری به آن شده است. قوچان از شمال غربی به بجنورد و از جنوب شرقی به مشهد متصل می‌شود. این شهر با مساحتی حدود ۳,۸۴۸,۲۶ کیلومترمربع و جمعیتی نزدیک به ۱۰۱,۶۰۴ هزار نفر در سال 1395، ازجمله شهرهای پرجمعیت با خاکی حاصل­خیز است. قوچان در مدار جغرافیایی با عرض شمالی 37 درجه و 40 دقیقه از خط استوا و طول شرقی 58 درجه و 58 دقیقه از نصف­‌النهار گرینویچ قرار دارد.

آب و هوای قوچان

آب‌وهوای قوچان در زمستان به‌دلیل تأثیر جریان‌های هوایی قطبی، وجود رشته‌­کوه‌های هزار مسجد، آلاداغ، محمد بیگ و شاه‌­جهان بسیار سرد و در تابستان معتدل است. حداکثر دما در قوچان 35 درجه و حداقل دما در زمستان به 25 درجه‌ سانتی­‌گراد می‌رسد. میزان رطوبت نسبی این شهرستان در تابستان 40%، در بهار 65% و در پاییز 60% است. براساس آمار 10ساله، میانگین بارندگی سالیانه در این ناحیه 274 میلی­‌متر است.

پوشش گیاهی

ازجمله پوشش گیاهی این ناحیه می‌توان به درختان میوه‌های وحشی شامل انجیر، زرشک، آلبالو، انگور و… اشاره کرد. همچنین می‌توان به گونه‌های خاص گیاهی مانند گَوَن، ارس، کاکوتی، افدرا، گَزنه و… اشاره کرد.

پوشش جانوری

در 3کیلومتری شهر باجگیران که جزو توابع شهرستان قوچان است، منطقه­ قرچقه با مساحتی بالغ بر 33,059 هکتار واقع شده است. این شهر پناهگاه حیواناتی مانند پایکا، کبک دری، خارپشت، هما، گربه­ وحشی، کفتار، روباه و گرگ است.

 جاهای دیدنی قوچان | جاذبه‌های طبیعی

دره‌ شمخال

به جرأت می‌توان گفت دره شمخال بهترین جای دیدنی قوچان است که بین گردشگران خراسان و حتی ایران نیز بسیار محبوب است. این دره زیبا در نزدیکی شهر باجگیران و 80کیلومتری شهر قوچان قرار دارد و با پیوستن رودهای فراوان مانند قرجقه، دربادام و شارک در ورودی دره‌، زیبایی خاصی در این منطقه به وجود آمده است.

سد تبارک

سد تبارک به‌دلیل آب‌وهوای مناسب، عبور رودخانه اترک، کوه‌های بلند و باغ‌های فراوان اطراف آن و وجود انبوه گیاهان دارویی، پرندگان و ماهی‌های فراوان، به منطقه‌­ای جذاب برای گردشگران تبدیل شده است.

آب­ گرم شهر کهنه

آب ­گرم شهر کهنه در 18کیلومتری شهرستان قوچان واقع شده است. این آب­ گرم با داشتن خواص درمانی آب­‌های معدنی و دمایی نسبتاً بالا، همواره گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند.

غار کلر

غار کلر یکی از مناطق زیبای اطراف قوچان است که نام آن از روستایی سرسبز در کنار رودخانه‌های پرآب و درختان انبوه به همین نام گرفته شده است. این غار به‌دلیل پیشینه تاریخی و معماری بی‌نظیرش، یکی از بهترین آثار تاریخی_طبیعی قوچان به شمار می‌رود.

دره‌ یوسف­خان

دره‌ یوسف­خان در 1کیلومتری شهر قوچان و اطراف سد تبارک قرار دارد. این دره از لحاظ داشتن کوه‌های بلند، رودخانه‌ زیبای اترک، چشمه‌های پرآب، انواع درختان و چمن­زارهایی که به منطقه چشم­‌انداز خاصی داده‌اند و شرایط آب‌و‌هوایی متنوع در طول سال، افراد زیادی را از مناطق دوردست به این بهشتِ گمشده می‌کشاند.

روستای رهورد

روستای رهورد از روستاهای مهم، پررونق و شناخته شده این منطقه است که در گذشته در مسیر کاروانیان جاده­ ابریشم بوده است. این روستا در 35کیلومتری شهر قوچان قرار دارد و به‌دلیل برگزاری مسابقات پهلوانی کشتی در ایام نوروز، همواره میزبان تماشاچیان زیادی از سراسر ایران‌ است. دو بنای قدیمی امام­زاده سلطان محمود و بنای سردابه هم در نزدیکی این روستا قرار دارند.

آبشار و دره‌ سراب

آبشار و‌ دره‌ سراب در 12کیلومتری شهرستان قوچان واقع شده است. بلندی‌های مرتفع کوه سنگر و محمدبیک با ارتفاع نزدیک به 3000 متر در کنار رودخانه­ و آبشار سراب، زیبایی وصف‌ناپذیری در این منطقه ایجاد کرده‌اند. اهالی روستا این منطقه را با نام «شاشار» می‌شناسند. فضای زیبا و سرسبز اطراف آبشار و ارتفاع بلند آن، که نزدیک به 20 متر است، چشم‌­انداز زیبایی به این آبشار داده است. مسیر رسیدن به این آبشار از راه دره‌ سراب می‌گذرد و گردشگران باید مسافتی 3کیلومتری را از روستای سراب تا آبشار طی کنند.

روستای دربادام

روستا دربادام در 40کیلومتری مسیر جاده­ ترانزیتی قوچان به باجگیران قرار دارد. این روستا به‌دلیل وجود رودخانه‌های خروشان و سبزه‌زارهای زیبا از چشم­‌انداز خاصی برخوردار است و گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند. همچنین وجود دو امام­زاده علی بلاغ و امام باد در این مسیر به توانایی­‌های این منطقه در جذب گردشگر افزوده است.

روستای شارک

روستای شارک واقع در 45کیلومتری شهرستان قوچان در نزدیکی مرز ترکمنستان با برخورداری از شرایط آب‌و‌هوایی مطلوب و وجود رودخانه‌های زیبا و سرسبزی کم‌‌نظیر، چشم‌­انداز زیبایی دارد و همواره در ایام تعطیل گردشگران زیادی از این منطقه دیدن می‌کنند.

سلطان زیرابه

سلطان زیرابه در 35کیلومتری شهرستان قوچان قرار دارد. مکان‌های زیارتی و تفریحی، چشمه‌های زیبا و پرآب و برگزاری مسابقات کشتی در عید نوروز، گردشگران زیادی را از گذشته تاکنون به این منطقه کشانده است. شرایط آب‌وهوایی دل­‌پذیر، وجود باغ‌ها و مزارع بزرگ و زیبا، رویش گیاهان دارویی در منطقه و محوطه تاریخی شهر جام همواره سبب جذب گردشگران بسیاری به این منطقه شده است.

روستای برسلان

روستای برسلان در 40کیلومتری شهرستان قوچان واقع شده است. این روستا به‌دلیل وجود غارهای بی‌بدیل و زیبا در داخل صخره‌ها و مناطق سرسبزش، یکی از مکان‌های گردشگری پرطرفدار است.

آسیب‌های زیست محیطی

منابع آب قوچان را می‌توان به دو بخش آب‌های زیرزمینی و سطحی تقسیم کرد. حجم آب‌های زیرزمینی بالغ بر 32,535 میلیون مترمکعب است. بخشی از این ذخایر حدود 6684 میلیون مترمکعب از آب‌های تجدیدشونده هستند؛ اما با بررسی آمار موجود از منابع آب در حدود 77,587 میلیون مترمکعب برداشت می‌شود. این مقدار برداشت آب بیش­تر از ظرفیت حجم مصرفی آب‌ها است و کاهش منابع آب‌های زیرزمینی را به‌دنبال دارد. احداث جاده‌های جنگلی هم موجب ازبین‌رفتن درختان و برهم‌خوردن مسیرهای آبی و افزایش رسوبات رودخانه‌ها شده است. این امر کاهش خاک حاصل­خیز و انقراض گونه‌های جانوری را به‌‎دنبال دارد.

تاریخچه قوچان

قوچان یکی از شهرهای قدیمی و پرآوازه­ ایران بود که بنای امروزی‌اش در سال 1313 قمری پدید آمد. این شهر به‌عنوان یکی از پایتخت‌های ایران در زمان اشکانیان، دارای وسعت زیادی بوده است و گفته می‌شود که اشک اول بنیان­‌گذار این شهر بود و نخستین‌­بار در این شهر اعلام پادشاهی کرد. با مرور زمان برخی از شهرهای اطراف قوچان مانند بجنورد، اسفراین، نیشابور و… که خود جزو شهرهای مهم و تاریخی بودند، از این شهر جدا شدند. قوچان قبل از اسلام یعنی حدود 2هزار سال پیش، پایتخت یکی از دولت‌های مقتدر با موقعیت جغرافیایی ویژه بود. در بسیاری از متون تاریخی آمده است که قوچان یکی از قدیمی­‌ترین پایتخت‌های مردم سرزمین پارت بوده است و نام‌هایی همچون آساک، استو و استوا را در طول تاریخ بر آن گذاشته­‌اند.

جاذبه های دیدنی قوچان | جاذبه­ های تاریخی

کاروانسرای سهل­ آباد

این کاروان‌سرا در ۵۵کیلومتری شهرستان قوچان در روستایی به نام سهل­ آباد قرار دارد. رباط سهل­ آباد متعلق به اواخر دوره­ تیموریان و اوایل دوران صفویه است. این بنای آجری و سرپوشیده با معماری بی­‌نظیر و با مساحتی نزدیک به ۴۸۰ مترمربع در دوران صفویه به‌عنوان استراحتگاهی برای رهگذران و کاروانیان استفاده می‌شد. امروزه این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یخدان نمدمال

در جاده­ قوچان_فاروج، بنایی مخروطی­ مانند به‌صورت خشتی و گلی در مجاورت گورستانی قدیمی وجود دارد. این بنای گنبدی­ شکل که به یخدان نمدمال معروف است، پس از گذشت زمان و بر اثر عوامل مختلف به‌تدریج تخریب شده است. این بنا که دارای دو ورودی در بخش جنوبی و شمالی است، یکی از آثار معروف دوران قاجار بوده است.

معماری صخره­ای کلر

در ۲۵کیلومتری شهرستان قوچان و بر فراز ارتفاعات و صخره‌های روستای کلر، حفره‌هایی در ابعاد وسیع ایجاد شده است. بر اساس پژوهش‌های انجام شده، این اثر در دوران ایلخانی به­‌عنوان پناهگاه برای فرقه­ «شکفیه» که از پیروان اهل تصوف بودند و به دلایل سیاسی و مذهبی در آن منطقه زندگی می‌کردند ساخته شده است. این معماری خاص و جالب با طول ۱۲ متر، دارای ۵ اتاق در ابعاد گوناگون است و ارتفاع آن به ۱۸۰ سانتی­‌متر می‌رسد.

 اماکن مذهبی

مجموعه­ امام­زاده سلطان ابراهیم

مجموعه­ امام­زاده سلطان ابراهیم یکی از اماکن زیارتی معروف این شهرستان است که در جاده­ قوچان_بجنورد و در ۱۲کیلومتری قوچان قرار دارد. قدمت و بنای اولیه مجموعه امامزاده سلطان ابراهیم به دوران خوارزمشاهیان و حکومت سلطان محمد بر می‌گردد. این مجموعه با معماری زیبا شامل ایوان‌هایی نظیر ایوان طلا و ایوان عباسی و چند نقار­خانه است که در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است. کاشی­‌کاری‌ها و مقرنس‌های آینه­‌کاری شده­ مربوط به دوران سلجوقیان و محراب‌های زیبای متعلق به قرن هفتم هجری، این بنا را باشکوه‌­تر کرده است. این مجموعه مذهبی_گردشگری که برای اهالی قوچان بسیار محترم است، همه‌ساله پذیرای زائران و گردشگران زیادی است.

مقبره­ امام­زاده سلطان حسین

در ۸کیلومتری شهرستان قوچان، مقبره­ امام­زاده سلطان حسین در روستای نوروزی قرار دارد که یکی از مکان‌های مذهبی این منطقه است. موقعیت جغرافیایی ویژه، طبیعت بکر و سرسبزی‌های اطراف امام­زاده و برخورداری از شرایط آب‌وهوایی مساعد از دیگر مزایایی است که این مکان را به یک منطقه­ گردشگری تبدیل کرده است.

مشاهیر

آقا سید محمدحسن حسینی قوچانی معروف به آقا نجفی قوچانی یکی از مشاهیر شهر قوچان است که در قرن 14ق می‌زیسته و نویسنده دو کتاب مشهور سیاحت غرب و سیاحت شرق است.

از دیگر مشاهیر قوچان می‌توان آیت‌­الله شیخ ذبیح‌­الله قوچانی را نام برد. ایشان در 8 جمادی الثانی 1274ق در قوچان متولد شد. ایشان در مدت تحصیل 24ساله خود از محضر عالمان بزرگی همچون میرزا نصرالله مجتهد خراسانی و میرزا نصرالله تربتی بهره برد. این عالم بزرگ که در ایجاد مشروطه نقش مهمی داشت، در سال 1298ق وفات یافت.

قمر آریان از دیگر نام­داران این خطه در یکم فروردین 1301 در قوچان متولد شد. ایشان در دوران دانشگاه از حضور اساتید بزرگی چون علی­ اصغر حکمت، استاد محمد معین و استاد علامه جلال همایی بهره برد. او در همان دوران دانشگاه با زنده‌یاد دکتر عبدالحسین زرین­ کوب آشنا شد که این آشنایی پس از مدتی به ازدواج سرانجامید. قمر آریان در زمینه ترجمه مقالات فعالیت زیادی داشت. از مهم‌­ترین آثار تألیفی او می‌توان به «کمال‌­الدین بهزاد» و «چهره­ مسیح در ادب فارسی» اشاره کرد. قمر آریان پس از سال‌ها فعالیت در 23 فروردین 1391 بر اثر بیماری در سن 90 سالگی دیده از جهان فرو بست.

زبان و گویش

در قوچان اقوام مختلفی از فرهنگ‌های متفاوت مانند کرمانج، فارس و ترک در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. کرمانج‌ها از اقوام کرد ساکن در ترکیه بودند که در زمان شاه عباس اول برای مقابله با قوم ازبک در منطقه­ فعلی و در خراسان شمالی ساکن شدند. هم‌­اکنون بسیاری از کردزبان‌هایی که در اروپا ساکن هستند به زبان کرمانجی صحبت می‌کنند. زبان کرمانجی علاوه بر قوچان در شهرستان‌های اطراف مانند بجنورد، شیروان، اسفراین و… هم رواج دارد.

لباس محلی

لباس محلی بخشی از‌ هویت مردم هر شهر است و لباس محلی مردم قوچان با زیبایی کم‌­نظیرش بیان­گر شکوه فرهنگ مردم این منطقه است. لباس سنتی برای مردان در این منطقه شلوار گشاد کردی، دستمال گردن، جوراب کردی، شالِ کمر و کلاه است. شلوار با ساق‌های رنگی، شال‌های رنگی در نقوش مختلف و پیراهن‌های تزیینی در جنس‌های مختلف، پوشش زنان این منطقه را پدید آورده است.

موسیقی

موسیقی محلی در این شهر با گوشت و خون مردم عجین شده است؛ تا جایی که سبک خاص موسیقی در شهرستان قوچان با سایر شهرهای ایران متمایز است. معروف‌ترین ساز محلی در قوچان و به‌­طور کلی استان خراسان دوتار است. همچنین دوتارنوازان که در تمامی مجالس این منطقه به اجرا می‌پردازند از احترام خاصی در بین اهالی این شهر برخوردارند. این سبک موسیقی علاوه بر قوچان، در شهر‌های شیروان و بجنورد نیز بسیار رایج است.

غذای محلّی

از غذاهای بومی و خوشمزه­ شهرستان قوچان می‌توان به آش آبکش اشاره کرد. مواد اولیه­ این آش خوشمزه و در عین حال پرخاصیت سیر، ماست، رشته­ آشی، نعناع و ادویه­‌جات است که طرز تهیه آن بسیار ساده است.

از رستوران‌های محلی قوچان می‌توان کترینگ و غذای مجلل نوری و رستوران خاطره را نام برد. سرو غذاهایی با کیفیت و تنوع بالا در کنار قیمتی مناسب، باعث شده است این رستوران‌ها در بین مردم قوچان و رهگذران طرفداران بسیاری داشته باشد.

اقامت قوچان

مجتمع اقامتی ثمین در قوچان اواخر سال ۹۵ در دهستان شیرین و حاشیه­ رودخانه­ اترک افتتاح شد. در صورتی که قصد سفر به قوچان و آشنایی با جاذبه‌های گردشگری این شهر را دارید می‌توانید در این مجتمع اقامت داشته باشید. این اقامتگاه شامل 4 واحد است که به­‌طور تقریبی می‌تواند ظرفیت 20 نفر را پذیرا باشد. هزینه‌ هر شب اقامت در واحد‌های این اقامتگاه حدود 100 هزار تومان است.

سوغات قوچان

سوغات بخشی جدانشدنی از راهنمای سفر قوچان است. به‌دلیل طبیعت بکر و مراتع سرسبز کوه‌های شاه جهان و همچنین دامنه­ کوه بینالود، شرایط مساعدی برای پرورش زنبور عسل فراهم شده است. بنابراین عسل به یکی از سوغات اصلی قوچان تبدیل شده است. عسل این ناحیه همانند سایر سوغات قوچان نظیر کشمش و شیره­ انگور، با کیفیت و ارگانیک است. کشمش، برگه­ خشک زردآلو و شیره­ انگور این منطقه به‌قدری باکیفیت هستند که حتی به خارج از کشور نیز صادر می‌شوند.

کشاورزی از مشاغل پر رونق در قوچان است و از محصولات کشاورزی در این شهرستان می‌توان به چغندرقند، پیاز، باغ‌های انگور، سیب­‌زمینی، دانه‌های روغنی نظیر سویا و سایر حبوبات اشاره کرد. همچنین دامپروری و گله‌­داری باعث شده است که کره و پنیر و روغن حیوانی در قوچان بسیار پرطرفدار شوند.

صنایع دستی قوچان

نمدمالی به یکی از هنر‌های اصلی در شهرستان قوچان تبدیل شده است. نمد نوعی فرش یا زیرانداز است که از پشم یا کرک حاصل می‌شود و قطعه‌­ای است که نیاز به بافتن ندارد و از مالیدن با دست حاصل می‌شود. از دیگر صنایع دستی معروف قوچان می‌توان به پوستین­دوزی، سفالگری و آهنگری اشاره کرد.